Le portrait, Stefan Ruitenbeek, l’art c’est du cochon
Translation to English
Het portret, Stefan Ruitenbeek, kunst is een varken
De provocerende Nederlandse videokunstenaar schoot enkele pornografische scènes met Michel Houellebecq, die de verspreiding ervan wil verbieden.
Een gezwollen penis splijt in een spiegel. Een naakte zwangere vrouw omarmt een orchidee tussen haar benen. Een mannenhoofd komt uit de vagina van een etalagepop, benen gespreid. En te midden van deze wirwar van foto’s, beelden, schilderijen en andere objecten met een artistiek-seksuele dimensie filmt Stefan Ruitenbeek, 40 jaar oud, met zijn krullend haar in een warboel, een bril met een grootmoeders ketting en een T-shirt over zijn buik opgetrokken, zijn favoriete actrice, de 23-jarige Jini Jane. Beter gezegd: hij filmt de cameraman-vriend van Jini Jane die Jini Jane filmt terwijl ze in een kort paars jurkje wulps de koelkast opent terwijl ze haar rug buigt. Stefan Ruitenbeek doet niets liever dan meta, kunst die kijkt naar kunst die kijkt naar kunst, enz. Als bovendien een journalist die hem komt interviewen over de Houellebecq-affaire het moment waarneemt en op het terrein verschijnt, staat hem een mooie dag te wachten.
De drie hebben afgesproken in de enorme flat van een vriend in Rotterdam om hun reactie op te nemen op de Franse schrijver die het object getiteld Kirac 27 wil laten verbieden. In theorie, want hier staat de studente en performer op OnlyFans met haar blote voeten een fles te strelen, en het is niet duidelijk wat dit ergens mee te maken heeft. “Ik volg haar al jaren en heb een big-brother relatie met haar”, verklaart Stefan Ruitenbeek in vloeiend Engels.
Eind vorig jaar nam Michel Houellebecq voor een project van Stefan Ruitenbeek pornografische scènes op met verschillende actrices, waaronder Jini Jane, in het bijzijn van zijn vrouw. Sinds de release van de trailer gaat de auteur van Submission van de Franse rechter naar de Nederlandse rechter om ervoor te zorgen dat niemand deze ervaring ooit te zien krijgt. Hoewel de Amsterdamse rechters nog geen uitspraak hebben gedaan (verwacht op 28 maart), heeft de schrijver op zijn website het gebrek aan “loyaliteit, hoffelijkheid en respect voor anderen” van de beschuldigde videomaker aan de kaak gesteld.
Stefan Ruitenbeek heeft de afgelopen jaren in Nederland een reputatie opgebouwd als onruststoker met zijn project Kirac, “het in de gaten houden van echte kunstcritici”. In video’s die vaak meer dan een uur duren en zeer niche zijn, waarin realiteit en fictie de farandole dansen, debatteert hij met zijn naasten, met name Kate Sinha, de moeder van zijn kind, over de hedendaagse kunstscene. En om die te verscheuren, natuurlijk, door te oordelen dat ze aseptisch en angstig is, onder de duim van “miljardairs die haar saai en voorspelbaar maken” terwijl haar belangrijkste doel zou moeten zijn “mensen te emanciperen”. Hij zegt: “Boomers hadden hun seksuele revolutie in de jaren 60 en zijn sindsdien van mening dat seks en provocatie niet meer nodig zijn in de kunst. Dat is natuurlijk onzin.”
In gonzomodus provoceren Stefan Ruitenbeek en zijn vrienden kunstenaars en galeriehouders in musea en op beurzen. Tamelijk agressief. Sommigen huilen erom, hij staat bekend als de witte wolf, maar zijn tegenstanders en slachtoffers blijven hem vreemd genoeg antwoorden. “Zelfs de meest cynische mensen, met het slechtste geweten, moeten biechten, een beetje zoals de grootinquisiteur aan Jezus in Dostojevski’s Gebroeders Karamazov”, probeert hij messiaans uit te leggen. Ruitenbeek ziet zichzelf als “een man van links, ik heb sowieso alle trauma’s, geërfd van mijn familie”. Vanaf de eerste Kirac, in 2016, constateerde de specialist Roos van der Lint eerder een “populistische retoriek”, dicht bij extreem-rechts, die resulteert in “altijd tegen, nooit voor” zijn.
De angstige en dwangmatige provocateur groeide op in Eindhoven in een beschaafd gezin met een moeder die lerares was, een vader die onderzoeker was bij een psychiatrisch instituut, een tante die ziekenhuisdirecteur was en een oom die conservator was bij een Berlijns museum. Hij geeft al deze details om te laten zien dat hij niet uit het niets komt. Als kind werd hij gegrepen door een angst: de mogelijkheid van de dood. Opgevoed in een atheïstisch gezin begreep hij dat de enige uitweg was om te worden als “Mozart, Beethoven of Bach, onsterfelijk door hun muziek”. “Dus nam ik lessen aan het conservatorium en ik realiseerde me op mijn 14e dat ik geen talent had,” zegt hij. Maar ik wanhoopte niet, ik ben pragmatisch, ik zei tegen mezelf dat ik mijn eigen weg moest vinden.
Als jongvolwassene, na een kunststudie, gaat hij foto’s maken, maar vindt het niet leuk wat hij doet. Hij krijgt een beurs van een museum en geeft al het geld aan een pornoproductiemaatschappij: “Maak er een kunstfilm mee”. Het werk wordt geproduceerd, nooit uitgezonden, en Stefan Ruitenbeek komt in de ban. “Ik weet hoe het is om geschrapt te worden, ik ben niet bang dat het met Houellebecq opnieuw zal gebeuren.” Hij ging een paar jaar in ballingschap in Berlijn en verviel in een “zeer duistere, obsessieve waas”. “Ik zat vast, was depressief en ontmoette Kate Sinha. Ik begon ons op te nemen en ik voelde me bevrijd. Ik kon de verhalende structuur van de video’s gebruiken om uit te leggen wat me bezighield, in plaats van inerte objecten te creëren, zoals mijn beelden.” Kirac was geboren, een verlangen om geliefd te zijn en ook om wraak te nemen op een milieu dat hij evenzeer haat als dat hij er door gevalideerd wil worden.
En hoe zit het met Michel Houellebecq? Ruitenbeek heeft al zijn boeken gelezen, zijn gedichten, zijn interviews, en houdt vooral van Les Particules élémentaires. De excessen van de schrijver doen hem niets. “Een kunstenaar kan psychotisch, gek, delirant, antisemitisch en racistisch zijn zoveel hij wil, het belangrijkste is wat hij creëert, zegt hij. Ik heb Céline’s Bagatelle pour un massacre gelezen en het was fascinerend.”
Hij waardeert Bergman en Kubrick, maar zijn producties zijn vooral interpretaties van de romans van Houellebecq, verdedigt hij, manieren om de wereld te ontmaskeren. Het is logisch dat in de 27ste aflevering de schrijver verschijnt. Eindelijk, de bevestiging, de zalving. Als we Stefan Ruitenbeek mogen geloven, is de seksuele dimensie van het project bijna bij toeval ontstaan, tijdens gesprekken. De afgelopen maanden heeft hij Jini Jane veel gevolgd in een soort dagboek van haar werk als sekswerker. Zij zegt: “Hij is een beetje mijn mentor. Hij pusht me om deel te nemen aan grote projecten waar ik zelf niet aan zou durven beginnen, omdat ik te introvert ben.” Hun relatie, op zijn zachtst gezegd dubbelzinnig, brengt hen naar Parijs en vandaar naar de flat van de schrijver van Sérotonine, waar actrice X een triootje heeft met de Goncourt en zijn vrouw. Die dag kust de schrijver haar en klaagt over het leven in een middelmatige wereld. Hij praat, maar luistert niet echt naar de videokunstenaar die zijn werk en zijn bewondering komt tonen.
Sindsdien is de vierde muur ingestort, ze zijn in een parallelle wereld terechtgekomen, een echte roman. Zonder, vooralsnog, een einde. Kirac 27, waarvan je niet zou wedden dat het ooit uitkomt, sist als een slang over ieders hoofd. Dat is jammer: buiten de kwestie van de seksscènes tekenen de vijf ongeziene minuten die we te zien kregen een fascinerende fictie van de werkelijkheid. De histrionics hebben hun idool verbrand.
1 augustus 1982 Geboorte
2016 Kirac begint
November 2022 Ontmoet Houellebecq
Januari 2023 Aankondiging van de release van Kirac 27
Maart 2023 Verschillende processen tussen Ruitenbeek en de schrijver
