Le Pais, 2023-04-01 : Keeping It Real Art Critics

Michel Houellebecq: “Cuando me miro al espejo, me doy miedo”

Marc Bassets, Le Pais, 2023 April 1

Translation to English

Michel Houellebecq: “When I look in the mirror, I’m scared”.

The French writer talks to EL PAÍS about the emotional impact that the controversy over the Dutch experimental film in which he appears having sex has had on him. And he talks about literature, pension reform and Emmanuel Macron.

Michel Houellebecq is going through an existential slump and he tells it like this, without half-measures.

“I’m going very badly, yes,” the French writer assures EL PAÍS. “I feel rage, and I feel like hurting those who persecute me, but it can’t be. And I feel ashamed, not only out of modesty, but because I have been made a fool of.”

The reason for the crisis is the experimental film Kirac 27, by Dutch artist Stefan Ruitenbeek, a member of the Kirac collective, in which Houellebecq (La Réunion, 67) allegedly appears having sex. The author of Serotonin and Annihilation has tried in court to stop its diffusion. Without success. On Tuesday, a court in Amsterdam gave Ruitenbeek a free hand after a few weeks earlier another in Paris did the same.

There is a contract involved and there are consenting adults who allowed themselves to be filmed, but the lead actor considers himself cheated by Ruitenbeek. And at the moment he is in his apartment in Paris, not in the mood to go out and even less to be photographed. And he says he doesn’t know what to do.

Question: Are you going to appeal the Dutch court’s decision?

Answer. I don’t know at the moment. In my opinion, my chances of success are almost nil.

Q. What will you do if it spreads?

R. Look, at first, nothing. I don’t know.

Q. Are you anxious that the film could be seen by the whole world?

R. Yes, very much. I don’t feel like appearing in this film against my will, it’s very unpleasant.

Houellebecq speaks quietly and slowly, in a monotone. He leaves long silences before answering. He thinks about the answers.

“Indeed, I was very stupid,” he says at one point in the conversation, which took place by phone early Friday afternoon. And he recalls that in November he had a sexual encounter in Paris in which he participated with his wife, Qianyum Lysis Li, and Dutchwoman Jini van Rooijen.

The sequence was filmed by Ruitenbeek. It was to feed Van Rooijen’s account on the adult content platform OnlyFans. But Houellebecq says he ultimately preferred that it not be aired. And even less that Ruitenbeek should use it for the film project that at the end of December the two were to launch in Amsterdam and for which they signed a contract, which Houellebecq now reneges on.

Later, another sequence was shot with Houellebecq kissing a woman in a hotel bed, a moment that appears in a trailer for the film. A few days later, the writer and the filmmaker began quarreling. “Yes, I was unquestionably naive,” he admits. “I’m not the only one, in fact. It happens with insurance contracts, which people sign without really reading. My agent, because I have an agent, did the math and has had me sign about 400 contracts since we’ve known each other. I’ve gotten used to trusting, to signing without reading”.

Question: Do you feel embarrassed to think that maybe it will spread and many people will see you in a very intimate situation?

Answer. I feel, although with much less force, more or less what women who are raped feel. I have the impression that my body does not belong to me. I have the impression that I feel ashamed too. And the third thing is a distrust and a lack of interest in sexual relations now. It is distressing.

Q. Since this episode?

R. Yes, since this episode I don’t have sexual relations at all.

Q. Because of this?

R. A distrust has set in.

Q. Fear of sex?

R. Yes… The idea that there is something dangerous, that you have to be suspicious.

The conversation drifts into an intimate, delicate terrain. Houellebecq is one of those writers who writes and gives his opinion without a net. His sex scenes are his trademark. Modesty is not exactly his thing, although he has almost always told them in a fictional key. Not this time. When asked if she can specify what she means by lack of confidence, she replies: “It’s just that I can’t get it up. I don’t know… I don’t think raped women manage to sleep with their husbands either”.

P. You were saying a moment ago that you feel, with less strength, what a raped woman feels.

R. I think it is worse for a raped woman, and the worst of the worst is when the rapist spreads the rape on the Internet. It’s hard for me to imagine how she might feel. I can imagine it, but multiplying by 10 what I feel. It is a very painful situation.

From that moment on, because of the lack of trust, I just can’t get it up. I don’t know… I don’t think raped women manage to sleep with their husbands either.”
Houellebecq wants to write a book about the episode with the Dutch film, it is his immediate project: “I will change the names of the people, except for me, I will write it in the first person. I think that, more or less, it’s the only thing I know how to do and it can do me good by helping me to destroy the memory.” He explains that he is currently reading the novel Babbit, by Sinclair Lewis. And, when asked if he reads Spanish literature, he quotes Javier Cercas. “And another whose name I don’t remember, he does rather obscure books…. Isn’t there someone called Antonio Muñoz Molina?”. Among his French contemporaries he praises Emmanuel Carrère. “French literature is not doing badly at the moment,” he says. The three Nobel Prizes in 15 years attest to that. “Yes,” he nods, “Modiano’s not bad at all.”

Question: What about Annie Ernaux? She had no kind words for you after winning the Nobel Prize.

Answer. To be honest, I haven’t really read her. I won’t say anything bad about her because I don’t know her well.

Q. Do you dream of the Nobel?

R. I have very little chance because there have been quite a few French people who have won it these days.

P. It is said that it is also for ideological reasons.

R. Yes, it can play a role. And there is another thing: in France I am not one of the favorite authors in the universities, there are more theses on Annie Ernaux than on me. I don’t think the Nobel jury has time to read everything. They must pre-select with the number of university papers dedicated to an author, I guess that plays a role.

P. You are considered a reactionary writer, does it bother you, is it a fair label, unfair?

R. I don’t think it is fundamentally fair, because to be a reactionary it is not enough to consider that, in some aspects, society was better before. You also have to say that we can go back, and I don’t believe that. I tend to think that we never go back. There is something irreversible about all historical movements. So to want to go back, you have to imagine that it’s possible, and I don’t imagine that.

Houellebecq discusses the conversation he had last fall with the intellectual Michel Onfray that led the Grand Mosque of Paris to denounce him for incitement to hatred against Muslims. After meeting with the rector of the Grand Mosque, Chems-Eddine Hafiz, he withdrew the complaint and Houellebecq corrected some of his statements. “Indeed, some paragraphs were stupid,” he admits. He adds: “That was more classic [than the current case], because I have had opinions that have provoked controversy because they shocked many people. Now it’s not my opinions: it’s my body that is attacked. This has never happened to me before.

Question. In your interview with Onfray, you expressed the fear of a civil war in France.

Answer. I corrected this later. I do not believe in it. For several reasons. Many elements are needed for a civil war. It is not true that the policemen cannot enter some neighborhoods. They are forced to go with armored squads, they are attacked, but they succeed. For there to be a civil war, even the army would not be able to enter some neighborhoods, and we are far from that. In a civil war, like the one in Spain, there are areas controlled by one camp and others by another. So no, I don’t think there will be a civil war in the immediate future.

P. Abroad, it is striking how France is rising up against the pension reform, with the images of the demonstrations, the burning garbage?

R. French people have long been asked whether they are for or against this pension reform, and from the beginning they have been against it. People continue to support the strikes, even if it bothers them that the trains are not running or that the garbage is not being collected. The obstinacy of the government is truly surprising. I don’t think it will get the reform through. The unions feel supported and will continue.

P. You know Emmanuel Macron, how do you see him today?

R. He is not someone easy to understand. I think he has a strong feeling of intellectual superiority and does not understand the situation. He still believes that he is young, that he has upset everything and that he is going to upset everything. Politically it is true. He has destroyed the left, the Socialist Party, and he has almost destroyed the right-wing party, the Republicans. His operation has been a success, he has built a central bloc which is in the majority. It is a banal idea what I will tell you, but the presidents of the Republic tend to lose touch.

Macron has a strong feeling of intellectual superiority and does not understand the situation.”
Q. Did you vote for Macron?

R. This goes without saying. First, because I am in favor of the secret ballot, it is an important principle. And I do not want to try to influence my readers, it is not my idea of my relationship with the reader.

Before ending the interview, Houellebecq is asked if it is possible to go to his house to photograph him. He replies: “I would really prefer not to. I’m in a sad state. I look exhausted. When I look in the mirror, I get scared. I don’t sleep. It’s not the best time.

Translation to Dutch

Michel Houellebecq: “Als ik in de spiegel kijk, ben ik bang”.

De Franse schrijver praat met EL PAÍS over de emotionele impact die de controverse over de Nederlandse experimentele film waarin hij seks lijkt te hebben op hem heeft gehad. En hij praat over literatuur, pensioenhervorming en Emmanuel Macron.

Michel Houellebecq gaat door een existentiële dip, en hij vertelt het zo, zonder halve maatregelen.

“Het gaat heel slecht met me, ja”, vertelt de Franse schrijver aan EL PAÍS. “Ik voel woede, en ik heb zin om degenen die mij vervolgen pijn te doen, maar het kan niet. En ik schaam me, niet alleen uit bescheidenheid, maar omdat ik in de maling ben genomen”.

Aanleiding voor de crisis is de experimentele film Kirac 27, van de Nederlandse kunstenaar Stefan Ruitenbeek, lid van het Kirac-collectief, waarin Houellebecq (La Réunion, 67) zou verschijnen terwijl hij seks heeft. De auteur van Serotonin en Annihilation heeft voor de rechter geprobeerd de verspreiding ervan tegen te houden. Maar tevergeefs. Dinsdag gaf een rechtbank in Amsterdam Ruitenbeek de vrije hand, nadat enkele weken eerder een andere rechtbank in Parijs hetzelfde deed.

Er is sprake van een contract en er zijn toestemmende volwassenen die zich hebben laten filmen, maar de hoofdrolspeler vindt dat hij door Ruitenbeek is bedrogen. En momenteel zit hij in zijn flat in Parijs, niet in de stemming om uit te gaan, laat staan gefotografeerd te worden. En hij zegt niet te weten wat hij moet doen.

Vraag: Gaat u in beroep tegen de beslissing van de Nederlandse rechter?

Antwoord. Dat weet ik op dit moment niet. Volgens mij zijn mijn kansen op succes vrijwel nihil.

Vraag: Wat gaat u doen als het zich verspreidt?

R. Kijk, eerst niets. Ik weet het niet.

V. Ben je bang dat de film door de hele wereld gezien wordt?

R. Ja, heel erg. Ik wil niet tegen mijn zin in deze film verschijnen, het is erg onaangenaam.

Houellebecq spreekt rustig en langzaam, in een monotone toon. Hij laat lange stiltes vallen alvorens te antwoorden. Hij denkt na over zijn antwoorden.

“Inderdaad, ik was erg dom,” zegt hij op een gegeven moment in het gesprek, dat vrijdagmiddag vroeg aan de telefoon plaatsvond. En hij herinnert eraan dat hij in november in Parijs een seksuele ontmoeting had waaraan hij deelnam met zijn vrouw, Qianyum Lysis Li, en de Nederlandse Jini van Rooijen.

De scène werd gefilmd door Ruitenbeek. Het was bedoeld om het account van Van Rooijen op het adult content platform OnlyFans te voeden. Maar Houellebecq zegt dat hij uiteindelijk liever had dat het niet werd uitgezonden. En nog minder dat Ruitenbeek het zou gebruiken voor het filmproject dat de twee eind december in Amsterdam zouden starten en waarvoor ze een contract tekenden, waar Houellebecq nu op terugkomt.

Later werd een andere scène opgenomen waarin Houellebecq een vrouw kust in een hotelbed, een moment dat in een trailer van de film verschijnt. Enkele dagen later kregen de schrijver en de filmmaker ruzie. “Ja, ik was onmiskenbaar naïef,” geeft hij toe. “Ik ben trouwens niet de enige. Het gebeurt met verzekeringscontracten, die mensen ondertekenen zonder ze echt te lezen. Mijn agent, want ik heb een agent, heeft de rekensom gemaakt en me ongeveer 400 contracten laten tekenen sinds we elkaar kennen. Ik ben gewend geraakt aan vertrouwen, aan tekenen zonder te lezen.

Vraag: Schaam je je bij de gedachte dat het zich misschien zal verspreiden en veel mensen je in een zeer intieme situatie zullen zien?

Antwoord. Ik voel me, hoewel veel minder sterk, min of meer hetzelfde als vrouwen die verkracht zijn. Ik heb de indruk dat mijn lichaam niet van mij is. Ik heb de indruk dat ik me ook schaam. En het derde ding is een wantrouwen en een gebrek aan interesse in seksuele relaties nu. Het is schrijnend.

V. Sinds deze episode?

R. Ja, sinds deze episode heb ik helemaal geen seksuele relaties meer.

V. Hierdoor?

R. Er is een wantrouwen ontstaan.

V. Angst voor seks?

R. Ja… Het idee dat er iets gevaarlijks is, dat je achterdochtig moet zijn.

Het gesprek begeeft zich op intiem, delicaat terrein. Houellebecq is een van die schrijvers die zonder net schrijft en zijn mening geeft. Zijn seksscènes zijn zijn handelsmerk. Bescheidenheid is niet bepaald zijn ding, hoewel hij ze bijna altijd in een fictieve toonaard heeft verteld. Deze keer niet. Op de vraag of ze kan specificeren wat ze bedoelt met gebrek aan zelfvertrouwen, antwoordt ze: “Het is gewoon dat ik het niet omhoog krijg. Ik weet het niet… Ik denk dat verkrachte vrouwen er ook niet in slagen om met hun man naar bed te gaan”.

P. U zei zojuist dat u met minder kracht voelt wat een verkrachte vrouw voelt.

R. Ik denk dat het erger is voor een verkrachte vrouw, en het ergste van het ergste is wanneer de verkrachter de verkrachting op internet verspreidt. Ik kan me moeilijk voorstellen hoe zij zich voelt. Ik kan het me voorstellen, maar tien keer wat ik voel. Het is een zeer pijnlijke situatie.

Vanaf dat moment, door het gebrek aan vertrouwen, krijg ik hem niet meer omhoog. Ik weet het niet… Ik denk dat het verkrachte vrouwen ook niet lukt om met hun man naar bed te gaan”.

Houellebecq wil een boek schrijven over de episode met de Nederlandse film, het is zijn onmiddellijke project: “Ik zal de namen van de mensen veranderen, behalve van mijzelf, ik zal het in de eerste persoon schrijven. Ik denk dat het min of meer het enige is wat ik kan en het kan me goed doen door me te helpen de herinnering te vernietigen”. Hij legt uit dat hij momenteel de roman Babbit van Sinclair Lewis leest. En op de vraag of hij Spaanse literatuur leest, citeert hij Javier Cercas. “En een ander wiens naam ik me niet kan herinneren, hij doet nogal duistere boeken…. Is er niet iemand die Antonio Muñoz Molina heet? Onder zijn Franse tijdgenoten prijst hij Emmanuel Carrère. “De Franse literatuur doet het momenteel niet slecht,” zegt hij. De drie Nobelprijzen in 15 jaar getuigen daarvan. “Ja,” knikt hij, “Modiano doet het helemaal niet slecht”.

En Annie Ernaux? Zij had geen vriendelijke woorden voor u na het winnen van de Nobelprijs.

Antwoord. Om eerlijk te zijn heb ik haar niet echt gelezen. Ik zal niets slechts over haar zeggen, want ik ken haar niet goed.

V. Droomt u van de Nobelprijs?

R. Ik maak weinig kans want er zijn tegenwoordig nogal wat Fransen die hem gewonnen hebben.

P. Men zegt dat het ook om ideologische redenen is.

R. Ja, dat kan een rol spelen. En er is nog iets: in Frankrijk ben ik niet een van de favoriete auteurs aan de universiteiten, er zijn meer scripties over Annie Ernaux dan over mij. Ik denk niet dat de Nobel jury tijd heeft om alles te lezen. Ze moeten voorselecteren op basis van het aantal universitaire werken dat aan een auteur is gewijd, ik veronderstel dat dat een rol speelt.

P. U wordt beschouwd als een reactionaire schrijver, stoort dat u, is dat een eerlijk etiket, oneerlijk?

R. Ik denk niet dat het fundamenteel eerlijk is, want om reactionair te zijn is het niet voldoende om te bedenken dat de maatschappij vroeger in sommige opzichten beter was. Je moet ook zeggen dat we terug kunnen, en dat geloof ik niet. Ik ben geneigd te denken dat je nooit meer terug kunt. Er is iets onomkeerbaars aan alle historische bewegingen. Dus om terug te willen, moet je je voorstellen dat het mogelijk is, en dat doe ik niet.

Houellebecq bespreekt het gesprek dat hij afgelopen najaar had met de intellectueel Michel Onfray en dat ertoe leidde dat de Grote Moskee van Parijs hem aanklaagde wegens het aanzetten tot haat tegen moslims. Na een ontmoeting met de rector van de Grote Moskee, Chems-Eddine Hafiz, trok deze de aanklacht in en corrigeerde Houellebecq enkele van zijn uitspraken. “Inderdaad, sommige alinea’s waren dom,” geeft hij toe. Hij voegt eraan toe: “Dat was klassieker [dan de huidige zaak], want ik heb meningen gehad die controverse veroorzaakten omdat ze veel mensen schokten. Nu zijn het niet mijn meningen: het is mijn lichaam dat wordt aangevallen. Dit is me nooit eerder overkomen.

Vraag. In uw interview met Onfray uitte u de vrees voor een burgeroorlog in Frankrijk.

Antwoord. Ik heb dit later gecorrigeerd. Ik geloof er niet in. Om verschillende redenen. Er zijn veel elementen nodig voor een burgeroorlog. Het is niet waar dat de politie sommige buurten niet kan betreden. Ze worden gedwongen met pantserwagens te gaan, ze worden aangevallen, maar ze slagen erin. Voor een burgeroorlog zou zelfs het leger sommige buurten niet kunnen binnengaan, en daar zijn we nog lang niet aan toe. In een burgeroorlog, zoals die in Spanje, zijn er gebieden die door het ene kamp worden gecontroleerd en andere door het andere. Dus nee, ik denk niet dat er in de nabije toekomst een burgeroorlog komt.

P. In het buitenland is het opvallend hoe Frankrijk in opstand komt tegen de pensioenhervorming, met de beelden van de demonstraties, het brandende afval…

R. Sinds enige tijd wordt de Fransen gevraagd of ze voor of tegen deze pensioenhervorming zijn, en vanaf het begin zijn ze tegen. De mensen blijven de stakingen steunen, ook al stoort het hen dat de treinen niet rijden of dat het vuilnis niet wordt opgehaald. De koppigheid van de regering is echt verbazingwekkend. Ik denk niet dat ze de hervorming erdoor krijgt. De vakbonden voelen zich gesteund en zullen doorgaan.

P. U kent Emmanuel Macron, hoe ziet u hem vandaag?

R. Hij is niet gemakkelijk te begrijpen. Ik denk dat hij een sterk gevoel van intellectuele superioriteit heeft en de situatie niet begrijpt. Hij gelooft nog steeds dat hij jong is, dat hij alles overhoop heeft gehaald en dat hij alles overhoop gaat halen. Politiek gezien is het waar. Hij heeft links, de Socialistische Partij, vernietigd en hij heeft de rechtse partij, de Republikeinen, bijna vernietigd. Zijn operatie is een succes, hij heeft een centraal blok opgebouwd dat in de meerderheid is. Het is een banaal idee wat ik u zal vertellen, maar de presidenten van de Republiek hebben de neiging om het contact te verliezen.

Macron heeft een sterk gevoel van intellectuele superioriteit en begrijpt de situatie niet”.

V. Heeft u op Macron gestemd?

R. Dit spreekt voor zich. Ten eerste omdat ik voorstander ben van de geheime stemming, het is een belangrijk principe. En ik wil niet proberen mijn lezers te beïnvloeden, dat is niet mijn idee van mijn relatie met de lezer.

Voordat hij het interview beëindigt, wordt Houellebecq gevraagd of het mogelijk is naar zijn huis te gaan om hem te fotograferen. Hij antwoordt: “Liever niet. Ik ben in een trieste staat. Ik zie er uitgeput uit. Als ik in de spiegel kijk, ben ik bang. Ik slaap niet. Het is niet de beste tijd.